Tiêu chuẩn của vẻ đẹp: ‘Samson và Delilah’
Vẻ đẹp có trong mọi thứ. Hãy để tôi giải thích. Triết gia Plato gợi ý rằng vẻ đẹp dẫn tới tình yêu, bởi lẽ chúng ta tìm thấy vẻ đẹp trong những thứ gợi nhắc về thiên đàng, và ta thực sự yêu quý ngôi nhà của mình trên thiên đàng. Tuy nhiên, vẻ đẹp không phải lúc nào cũng đi kèm điều tốt, và đôi khi, ngay cả những thứ xấu xa nhất cũng có thể được thể hiện ra một cách đẹp đẽ.
Vẻ đẹp giống như món đồ trang sức có thể khiến mọi thứ trở nên thú vị. Trong rất nhiều trường hợp, vẻ đẹp và tình yêu bị lợi dụng để mang tới sự hủy diệt.
Samson: Những lỗi lầm từ bầy tôi của Chúa
Một trong những trường hợp đó xảy ra trong câu chuyện Kinh Thánh về nhân vật Samson. Chuyện kể rằng, một thiên thần đã ghé thăm mẹ của Samson và bảo rằng, con trai bà sẽ trở thành một Nazirite (Người tận hiến) và giải phóng người Israel khỏi quân Philistines. Nazirite là những người kiêng cữ các thú vui, đặc biệt là rượu; họ không được chạm vào người chết, và cũng không được cắt tóc. Chính nhờ sự kiêng cữ này, mà đôi khi người ta cho rằng họ là những người được Chúa chọn. Họ sẽ được trải nghiệm trạng thái nhập định thiêng liêng, và nhận được những món quà khác do Thần ban tặng.
Tuy nhiên, câu chuyện về chàng Samson là một câu chuyện nhằm cảnh báo người đọc: Để người đọc biết được sự nguy hiểm của việc đi ngược lại tiêu chuẩn của thiên đàng. Samson được dặn phải giữ gìn giới luật, nhưng chàng đã nhiều lần tự làm ô uế chính mình: Chàng không những chạm vào mà còn ăn thịt một con sư tử do chàng giết; chàng tiệc tùng và kết hôn với một gia đình người Philistine, điều được xem là tội lỗi; chàng đã sát hại người Philistine bằng xương hàm của một con lừa, và có quan hệ với nhiều phụ nữ Philistine.
Nhân vật quan trọng nhất trong những người phụ nữ này là nàng Delilah. Samson vẫn luôn chiến đấu với quân Philistine, và chúng đã thử nhiều cách để bắt giữ chàng làm nô lệ. Và rồi nàng Delilah là người đã hoàn thành nhiệm vụ đó. Nàng được trả tiền để dùng nhan sắc của mình quyến rũ Samson và tìm ra bí mật về sức mạnh siêu phàm của chàng.
Delilah đã dụ dỗ Samson rơi vào lưới tình với nàng, và sau nhiều lần thất bại trong việc cố gắng khiến chàng tiết lộ bí mật, Delilah buộc tội Samson rằng chàng không yêu mình vì chàng không chịu tiết lộ sự thật sâu kín nhất của mình cho nàng biết. Cảm động trước điều này, cuối cùng Samson đành tiết lộ rằng mái tóc không cắt chính là bí mật cho sức mạnh siêu phàm của chàng. Đêm đó, khi chàng đang say giấc, nàng Delilah đã cắt tóc chàng và gọi quân Philistine đến. Chúng bắt giữ chàng, làm mù mắt chàng, bắt chàng làm nô lệ, và buộc chàng xay ngũ cốc.
Người Philistine ăn mừng chiến thắng trước Samson bằng cách đưa chàng ra khỏi nhà ngục để làm trò tiêu khiển trong ngôi đền của họ. Tuy nhiên, qua thời gian, tóc của Samson dần mọc lại. Chàng cầu xin Chúa ban cho chàng sức mạnh để trả mối thù mù quáng của mình. Chàng bảo người hầu đang dắt tay mình rằng, hãy để chàng dựa vào cây cột nâng đỡ mái đền. Và ngay tại đó, chàng đã kéo đổ những cây cột, tự hủy diệt chính mình, những kẻ cai trị, và người dân Philistine.
Họa sĩ Gerrit van Honthorst và bức tranh ‘Samson và Delilah’
Ông Gerrit van Honthorst, một họa sĩ người Hà Lan sống vào thế kỷ 17 chịu ảnh hưởng lớn từ danh họa Caravaggio, đã vẽ cảnh minh họa nàng Delilah cắt tóc chàng Samson. Giống như các tác phẩm của danh họa Caravaggio, ông Honthorst sử dụng kỹ thuật tenebrism, nghĩa là hình ảnh có độ tương phản cao.
Bố cục gồm ba nhân vật dường như được sắp xếp theo các phần và đường xoắn ốc tỉ lệ vàng, một tỷ lệ thường được nhìn nhận là có tính thẩm mỹ lôi cuốn, ngay từ thời xa xưa. Nhân vật Samson được vẽ cởi trần và đang nằm ngủ phía dưới cùng bức tranh. Cơ thể và bề mặt chàng dựa thẳng hàng với đường nằm ngang dài phía dưới của tỉ lệ vàng. Chàng tựa đầu vào cánh tay mình và ngả người vào bóng tối phía dưới bên phải bức tranh.
Nàng Delilah ở sau lưng Samson. Nàng cúi người theo đường cong của tỉ lệ vàng trong khi chăm chú nhìn vào mái tóc của chàng Samson và dùng kéo để cắt nó. Nàng được chiếu sáng bằng ngọn nến trên tay bà lão hầu cận. Người hầu đặt tay lên miệng mình, tỏ ý muốn mọi thứ im lặng và kín đáo. Bà không nhìn vào chàng Samson hay nàng Delilah. Thay vào đó, bà nhìn ra ngoài mặt bằng bức tranh, nơi chúng ta có thể phỏng đoán rằng quân Philistine đang trực chờ tấn công.
Đừng từ bỏ các tiêu chuẩn mà Chúa dành cho chúng ta
Vậy thì, chúng ta có thể rút ra được những bài học thông thái gì từ câu chuyện này và bức tranh liên quan? Đối với tôi, có một vài điểm quan trọng. Đầu tiên, Chúa đã định trước rằng chàng Samson sẽ giải phóng dân Israel khỏi sự thống trị của người Philistine. Điều này sẽ xảy ra cho dù Samson có muốn hay không. Ở đây, tỷ lệ vàng gợi ý thêm rằng: Bố cục của bức tranh đã được sắp đặt trước, và các nhân vật chỉ đơn giản là được sắp xếp trong bố cục định sẵn này, như thể số phận của họ phải ở đó.
Tuy nhiên, câu hỏi còn lại là: Cuộc đời của Samson có nhất định phải khổ sở như vậy không? Liệu chàng vẫn có thể hoàn thành được sứ mệnh thiêng liêng của mình và tránh được một vài khó nạn, nếu chàng tuân theo đúng tiêu chuẩn của Nazirite và giữ gìn giới luật không? Hay những lỗi lầm của chàng cũng là một phần trong quá trình này? Tôi muốn tin rằng chàng có thể đã làm tốt hơn, rằng chàng có thể đáp ứng được tiêu chuẩn của Chúa khi hoàn thành sứ mệnh mà Chúa ban cho chàng.
Bức tranh của họa sĩ Honthorst gợi lên lời cảnh báo và những hậu quả của việc không tuân giữ tiêu chuẩn của Chúa. Trong bức tranh này, Samson chỉ được chiếu sáng từ phía sau. Mặt trước cơ thể chàng chìm vào bóng tối. Phải chăng điều này ám chỉ rằng Samson đã đánh mất chuẩn mực thiêng liêng, và những ngày tìm kiếm thú vui đã lùi về phía sau chàng? Rằng, như một hệ quả khi bị những thú vui trần thế cám dỗ, chàng sẽ mù quáng trước những thú vui phóng túng đó và dành phần đời còn lại của mình trong bóng tối?
Tôi nghĩ chúng ta có thể liên tưởng ánh sáng của ngọn nến với Thần Apollo. Thần Apollo đại diện cho mặt trời và sự thật, cũng là vị thần của diện mạo bên ngoài, và do đó cũng là vị Thần của sắc đẹp. Ánh sáng của ngọn nến như soi sáng vẻ đẹp và sự thật, và ở đây là được một người phụ nữ Philistine cao niên nắm giữ.
Mặc dù ngọn nến soi sáng nhan sắc trẻ trung của nàng Delilah nhưng cũng đồng thời soi sáng vẻ già nua của người phụ nữ [cao niên.] Nàng Delilah đại diện cho cái đẹp, đã có hành vi cố ý lừa gạt và thao túng một cách công khai. Tuy nhiên, nhân vật Delilah lại là người phụ nữ xinh đẹp được chiếu sáng bằng ngọn nến tượng trưng cho sự thật vẫn còn bị che giấu: những người Philistine đang chờ thời cơ đến ở ngoài khung hình. Người phụ nữ cao niên thì hầu như không xinh đẹp và đại diện cho hành động sắp xảy ra của sự thật xấu xí mà vẻ đẹp của nàng Delilah đã che khuất phần nào. Ở đây, sắc đẹp đóng vai trò như chiếc mặt nạ ru ngủ sự thận trọng và cho phép nó thao túng bầy tôi của Chúa.
Và còn một phần khác rất quan trọng trong câu chuyện này: mái tóc. Mái tóc của Samson có thể tượng trưng cho điều gì đối với chúng ta thời nay? Không phải mái tóc của Samson đã khiến chàng trở nên mạnh mẽ, mà chính là vì mái tóc đó chưa bao giờ được cắt. Trong suốt cuộc đời chàng, độ dài của mái tóc chưa bao giờ ngắn đi — cho đến khi gặp nàng Delilah.
Đối với tôi, câu chuyện này ám chỉ về hậu quả của dục vọng. Bất chấp tất cả những tội lỗi khác của chàng, chính dục vọng cuối cùng đã khiến Samson bị cắt đi mái tóc và đánh mất sức mạnh trời ban. Dục vọng đã thôi thúc chàng có quan hệ ngoài hôn nhân với một phụ nữ Philistine, bất chấp lời thề Nazirite của mình. Liệu mái tóc bị cắt của chàng có tương quan với sức mạnh cạn kiệt do dục vọng gây ra, một sự suy kiệt khiến năng lượng siêu phàm của chàng bị phung phí, và đẩy chàng chìm vào giấc ngủ để trải qua bóng tối mà từ đó chàng không vào giờ tỉnh lại nữa? Và phải chăng dục vọng đó đã ngăn cách chàng với Chúa?
Tiêu chuẩn của vẻ đẹp
Giờ thì, trở lại với triết gia Plato. Trong cuốn sách “Phaedrus,” triết gia Plato gợi ý rằng vẻ đẹp gợi nhắc chúng ta về thiên đàng. Tuy nhiên, Plato cũng lo lắng về những mối nguy của vẻ đẹp và thậm chí còn đề nghị rút phép thông công (*) các nhà thơ khỏi nhà nước Cộng hoà, vì lo sợ rằng họ có thể làm đẹp cả những thứ lẽ ra nên xấu xí. Những thứ xấu này có thể đeo những chiếc mặt nạ xinh đẹp và thậm chí lôi kéo cả những người mang sứ mệnh thiêng liêng. Chàng Samson đã không kháng cự nổi những điều này; những ý định xấu trùng khớp với dục vọng xấu xa của chàng, và vì thế mà việc hoàn thành sứ mệnh của chàng trở nên khó khăn hơn.
Thế giới của chúng ta không thể tồn tại nếu không có vẻ đẹp. Có lẽ triết gia Plato đã đúng, và chúng ta cần tự nhắc nhở mình về thiên đường khi ta tìm thấy và trân trọng vẻ đẹp đích thực, cho dù thế giới này có nhiều khiếm khuyết. Tuy nhiên, việc theo đuổi vẻ đẹp này lại đang sục sôi cám dỗ cùng khuynh hướng phá hoại của nó. Làm thế nào ta có thể giữ được tiêu chuẩn của Thiên Chúa khi ta vừa bước đi trong thế giới đầy cám dỗ này vừa trân trọng vẻ đẹp mà ta nhìn thấy xung quanh?
Chú thích:
Giai Kỳ biên dịch
Quý vị tham khảo bản gốc từ The Epoch Times
