Tôn vinh thanh nhạc: Các ca khúc của nhà soạn nhạc Mozart
Các ca khúc của nhà soạn nhạc Mozart là khởi đầu cho sự ra đời của những ca khúc nghệ thuật.
Nhà soạn nhạc Wolfgang Amadeus Mozart được các sử gia và nhiều người khác công nhận là nhà soạn nhạc vĩ đại nhất, và có năng lực sáng tác phong phú nhất trong nền âm nhạc Tây phương. Vẻ đẹp phổ quát trong âm nhạc của Mozart cùng sự linh hoạt đáng kinh ngạc đó đã làm nên phong cách có một không hai của ông.
Tuy có một cuộc đời ngắn ngủi (1756–1791), song nhà soạn nhạc Mozart đã sáng tác hơn 600 tác phẩm thuộc nhiều thể loại và phong cách khác nhau; ông sáng tác các bản giao hưởng, nhạc thính phòng, các bản hòa tấu, các vở opera, các bản hợp xướng, và nhiều ca khúc. Các ca khúc của ông ít được biết đến và thường bị công chúng bỏ qua, nhưng chúng lại mang một vẻ đẹp độc đáo cùng niềm vui âm nhạc.
Các tác phẩm thanh nhạc
Nhà soạn nhạc Mozart xây dựng sự nghiệp của mình dựa trên các tác phẩm do chính ông sáng tác theo nhiều phong cách, trong đó có cả các ca khúc. Sự linh hoạt tuyệt vời của ông bắt đầu từ thời thơ ấu. Là một thần đồng từng lưu diễn khắp Âu Châu, nhà soạn nhạc Mozart đã khám phá ra các thể loại và phong cách âm nhạc độc đáo của nhiều quốc gia.
Sau đó, ông kết hợp nhiều phong cách khác nhau vào các nguyên tác của mình, chẳng hạn như, chất trữ tình của Ý với phong cách âm nhạc vùng trung Âu. Thật không may, vào thời điểm đó, công chúng chưa đón nhận tính tương phản, phức tạp, và hòa âm trong các tác phẩm của ông. Chỉ đến một thế kỷ sau khi ông qua đời, âm nhạc của nhà soạn nhạc này mới được tôn vinh nhờ vẻ đẹp và sự tao nhã của nó, đồng thời trở thành biểu tượng cho sự hoàn hảo của âm nhạc thời kỳ cổ điển (1750–1820).
Mặc dù Mozart sáng tác nhiều tác phẩm khí nhạc, đặc biệt là các bản hòa tấu phức tạp, nhưng yếu tố then chốt trong phong cách của ông nằm ở các tác phẩm thanh nhạc. Nhà soạn nhạc cổ điển yêu thích chất giọng của con người, và sử dụng thanh âm đó như một phương tiện nhằm biểu đạt nghệ thuật chủ đạo trong các tác phẩm của ông.
Mozart đặc biệt được nhớ đến nhờ các vở opera của mình, dựa trên những cải cách opera của nhà soạn nhạc C.W. Gluck, trong đó ranh giới giữa “opera seria” (opera lịch sử – thần thoại) và “opera buffa” (opera hài kịch) mờ dần để phơi bày sự phức tạp trong tâm hồn và các mối quan hệ của con người. Mozart đã kết hợp tâm lý tinh tế này với những giọng ca xuất chúng, những giai điệu đáng nhớ, và một dàn nhạc giao hưởng đầy màu sắc.
Nhà soạn nhạc Mozart đã có những đổi mới phi thường. Ông đã sáng tác các tác phẩm thanh nhạc khác, bao gồm các bản hợp xướng và các ca khúc nghệ thuật. Với các ca khúc nghệ thuật, các sáng tác dành cho giọng đơn ca và dương cầm sẽ dựa trên một bài thơ hoặc đoạn văn, thường dành cho bối cảnh hòa nhạc hoặc các sự kiện xã hội trang trọng. Thể loại âm nhạc này nổi lên khi nó vẫn còn rất sơ khai.
Cho đến gần đây, các ca khúc nghệ thuật của ông vẫn thường bị bỏ qua. Hiện nay, chúng đang được giới thiệu lại như một phần không thể thiếu trong danh mục các tác phẩm của thiên tài Mozart.
Tiền thân của dòng nhạc Lied
Thể loại ca khúc nghệ thuật truyền thống của Đức có tên là Lied. Lied là hình thức ca khúc nghệ thuật nổi bật nhất, và là phần không thể thiếu trong danh mục âm nhạc thời kỳ Lãng mạn (1810–1920). Mặc dù thể loại ca khúc nghệ thuật này chưa tồn tại vào thời của Mozart, và chỉ được chính thức hóa vào năm 1798, nhưng nhà soạn nhạc thiên tài đã khám phá ra những triển vọng của thể loại âm nhạc này.
Người ta ước tính rằng Mozart đã viết tổng cộng 30 ca khúc nghệ thuật. Các tác phẩm này là một trong số hình thức sơ khai nhất của dòng nhạc Lied Đức, trong danh mục hòa nhạc. Nhà soạn nhạc có khả năng tuyệt vời trong việc kết hợp âm nhạc với thanh âm và nhịp điệu của từ ngữ, nắm bắt các âm sắc, ngữ điệu, và những thay đổi của ca từ. Mozart là một trong những nhà soạn nhạc đầu tiên diễn giải bài hát một cách kịch tính, định hình âm nhạc của mình theo nội dung ca từ, báo trước [cho sự ra đời] của dòng nhạc Lied Lãng mạn.
Các ca khúc đầu tiên của Mozart viết từ thời niên thiếu, khi ông mới 12 tuổi. Ông đã viết những ca khúc ngắn bằng tiếng Đức (những bài hát chỉ dài một phút), chẳng hạn như “Daphne, It Is Your Rosy Cheeks” (Daphne, deine Rosenwangen,1768); “To Friendship” (An die Freundschaft,1722); “Secret Love” (Geheime Liebe, 1722); “The Generous Calmness” (Die Grossmütige Gelassenheit, 1722); và hai khúc hát bằng tiếng Pháp: “In a Solitary Wood” (Dans un bois solitaire); và “Bird of Every Year” (Oiseaux, si tous les ans), trong thời gian ông ở Paris từ năm 1781 đến năm 1782.
Năm 1780, nhà soạn nhạc Mozart đã sáng tác một tập các ca khúc khác với ảnh hưởng nổi bật của âm nhạc miền bắc nước Đức, gợi nhớ về nhà soạn nhạc Bach. Ông đã xuất bản bốn ca khúc trong số này vào năm 1789, gồm: “Evening Thoughts” (Abendempfindung), “To Chloe” (An Chloe), “The Violet” (Das Veilchen) và “Parting Song” (Das Lied der Trennung). Đây có lẽ là những ca khúc nổi tiếng nhất của ông.
Mozart sáng tác các ca khúc vì nhiều lý do: nhu cầu từ các nhà xuất bản âm nhạc, [sáng tác theo] yêu cầu cho các sự kiện xã hội, ủy thác từ giới quý tộc, cũng như đề nghị từ bằng hữu và những người thân quen. Ca khúc “Des kleinen Friedrichs Geburstag” (Little Frederick’s Birthday) được viết nhân dịp sinh nhật của Hoàng tử Frederick von Anhalt-Dessau, còn ca khúc “Lied beim Auszug in das Feld” (Song Upon Departure for Battle) sáng tác cho chiến dịch Thổ Nhĩ Kỳ của người Áo, dưới thời Hoàng đế Joseph Đệ nhị.
Ông thường đề tặng các bài hát khi sáng tác cho phụ nữ, nhưng lại bỏ qua việc đề tặng khi sáng tác cho chính mình. Ông chỉ đơn giản là thích khám phá những tiềm năng trong giọng hát của con người.
Những cung bậc cảm xúc
Trong các ca khúc của mình, nhà soạn nhạc Mozart đã khám phá ra vẻ đẹp của giọng nói con người. Ông đã kết hợp giọng ca và tiếng dương cầm bằng kỹ năng điêu luyện để tạo nên những giai điệu có thể dễ dàng nhận biết ngay lập tức. Tuy nhiên, điều khiến các ca khúc này trở nên đặc biệt là biên độ cảm xúc mà chúng truyền tải.
Mặc dù các ca khúc này thoạt nhìn và nghe có vẻ đơn giản so với các vở opera của Mozart, nhưng chúng đòi hỏi kỹ thuật thanh nhạc và sự nhạy cảm nghệ thuật phi thường. Chúng cũng có ca từ và cảm xúc kịch tính giống như các kiệt tác nổi tiếng của ông. Ví dụ như, ca khúc “Abendempfindung” là một sự suy tư bi thương về cái chết, khi nhà soạn nhạc vượt qua giới hạn của ngôn từ để tạo ra bầu không khí thanh bình tĩnh tại. Ngược lại, ca khúc “Das Veilchen” là một khung cảnh vui tươi phỏng theo bài thơ của đại văn hào Goethe, trong đó mỗi câu thơ mang đến một tâm trạng khác nhau. Cả hai tác phẩm trên đều được diễn tấu như những vở opera thu nhỏ trong bối cảnh của một ca khúc.
Các ca khúc của Mozart là một phần không thể thiếu trong danh mục tác phẩm của ông. Các ca khúc này cho thấy tài năng của ông cả trong sáng tác khí nhạc lẫn thanh nhạc, vì chúng mang âm hưởng “Mozart” không thể nhầm lẫn. Bằng việc kết hợp thanh nhạc với dương cầm, và định hình âm nhạc theo nội dung bài hát, nhà soạn nhạc Mozart đã tạo tiền đề cho các ca khúc nghệ thuật của Đức, các ca khúc mà sau này đã có ảnh hưởng đến các nhà soạn nhạc thuộc trường phái Lãng mạn như Schubert, Schumann, và Brahms.
Nhìn chung, các ca khúc của Mozart đại diện cho đỉnh cao âm nhạc xuất chúng với sự hoàn hảo mang tính cổ điển, vẻ đẹp nghệ thuật, và sự kết nối phổ quát. Các ca khúc này cũng có biên độ kịch tính tương tự như những vở opera vĩ đại nhất của ông, nhưng theo cách cô đọng hơn, truyền tải các cung bậc cảm xúc mà con người có thể đồng cảm ngay cả trong những giây phút tươi sáng nhất cũng như tăm tối nhất.
Lê Đào biên dịch
Quý vị tham khảo bản gốc từ The Epoch Times
