Nam Phi kỳ vọng Moscow sẽ giúp đỡ về nhu cầu năng lượng
Hoa Kỳ có thể sẽ chỉ trích việc Nam Phi quyết định nhờ một công ty của Nga xây dựng lại nhà máy lọc khí đốt.
JOHANNESBURG — Chính phủ của Đảng Hội Đồng Dân Tộc Phi Châu (ANC) của Nam Phi đã chấp thuận cho một tập đoàn năng lượng đa quốc gia bị trừng phạt thuộc sở hữu của nhà nước Nga để xây dựng lại một nhà máy lọc khí đốt.
Thỏa thuận này sẽ được Gazprombank, chi nhánh tài chính của công ty khí đốt Gazprom của Moscow, tài trợ với số tiền gần 4 tỷ rand (212 triệu USD).
Hồi tháng 05/2022, Bộ Ngân khố Hoa Kỳ đã trừng phạt Gazprombank vì “tài trợ cho cỗ máy chiến tranh của Nga” ở Ukraine.
Thỏa thuận về nhà máy khí đốt này sẽ đẩy Nam Phi, nền kinh tế lớn thứ hai trên lục địa, vào khoản nợ kếch xù với Moscow và mang lại cho chính phủ của ông Putin quyền kiểm soát mạnh mẽ hơn đối với một quốc gia dự kiến sẽ sớm trở thành một thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc.
Ông Kevin Lings, nhà kinh tế trưởng tại tập đoàn tài chính STANLIB của Nam Phi, cho biết: “Khoan nói về vấn đề chính trị, chính phủ của chúng tôi không có tiền và chúng tôi có thể thấy rằng ngân sách bị thu hẹp đang ảnh hưởng đến các dịch vụ thiết yếu như y tế chẳng hạn.”
Ông nói với The Epoch Times: “Chúng tôi bị rơi vào tình thế tồi tệ này là do sự quản lý tài chính yếu kém của chính phủ. Chúng tôi đã mắc nợ Trung Quốc và Ngân hàng Thế giới rất nhiều và chúng tôi không đủ khả năng tài trợ cho những đại dự án năng lượng này.”
“Chúng tôi đã vay hàng tỷ dollar từ Hoa Kỳ và châu Âu để tài trợ cho quá trình chuyển đổi sang năng lượng tái tạo và giờ đây chúng tôi ký hợp đồng với Nga để đầu tư vào khí đốt? Điều đó thật vô lý.”
Nhưng đối với Đảng Liên Minh Dân Chủ (DA), phe đối lập chính của ANC trong Quốc hội, thì thỏa thuận này là hoàn toàn có lý.
Cuộc bầu cử sắp tới vào tháng Năm
DA tuyên bố ANC đang được Nga “đài thọ” trước cuộc bầu cử quốc gia quan trọng vào tháng 05/2024.
ANC không phủ nhận việc họ nhận tài trợ từ các nguồn của Nga, nói rằng họ nhận tiền từ “nhiều người ủng hộ, giống như bất kỳ một đảng chính trị nào khác.”
“ANC vẫn luôn là một người bạn tuyệt vời của Nga kể từ khi nước này xâm chiếm Ukraine, một tình bạn đã khiến các nước Phi Châu khác không còn chỉ trích sự tàn bạo của Điện Kremlin,” Lãnh đạo DA John Steenhuisen nói với The Epoch Times. “ANC đã hứa hẹn sẽ ‘hợp tác chặt chẽ về quân sự’ với Moscow trong tương lai.”
“Chỉ vài tháng trước thôi, ANC đã không thể có tiền trả lương cho nhân viên. Bây giờ bỗng dưng họ có tiền bạc rủng rỉnh trong khi chúng ta ở trước thềm một cuộc bầu cử quan trọng nhất kể từ năm 1994. Chẳng cần phải là thiên tài cũng có thể kết nối tất cả các dữ kiện lại với nhau.”
Ông tiếp tục: “Thỏa thuận [nhà máy] khí đốt Gazprom chỉ là một mảnh ghép khác, khi ANC bán linh hồn của họ và linh hồn của Nam Phi cho chế độ sát nhân của ông Putin.”
“Moscow cần ANC giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm tới vì khi đó họ sẽ giữ chân được một đồng minh lớn đang phát triển trên thế giới và một đồng minh hiện là một thành viên không thường trực của Hội đồng Bảo an, nơi họ sẵn lòng làm theo những gì Nga nói.”
Ông Gwede Mantashe, Bộ trưởng Năng lượng Nam Phi, là một người ủng hộ nhiệt thành cho chủ nghĩa cộng sản. Ông nổi tiếng ở trong nước vì những chuyến thăm thường xuyên, không giải thích được tới Điện Kremlin, khẳng định mạnh mẽ rằng cuộc tấn công của Nga vào Ukraine là “phòng vệ chính đáng” chống lại “sự xâm lấn của NATO” và “mối quan hệ đáng tự hào” của ông với Đảng Nước Nga Thống Nhất của Tổng thống Putin và tổ chức trực thuộc của đảng này, Mặt trận Nhân dân Toàn Nga.
Các quan chức trong bộ năng lượng của Nam Phi cho biết đã có 20 công ty nộp hồ sơ dự thầu để xây dựng lại nhà máy lọc khí đốt, trong đó một công ty nói với The Epoch Times rằng quá trình đấu thầu “rất có thể sẽ” nghiêng về phía G.P.B. Châu Phi & Trung Đông, một công ty con của Gazprombank tại địa phương.
Nhà phân tích năng lượng độc lập Ted Blom cho biết chính phủ cần nhà máy lọc khí đốt này “một cách khẩn thiết” để chuyển khí đốt thiên nhiên thành nhiên liệu diesel.
“Diesel cung cấp năng lượng cho các tua-bin tại các nhà máy điện của đất nước. Chính phủ đã nhập cảng hàng triệu lít dầu diesel để cố gắng giữ thể diện bằng cách giảm nhẹ tình trạng mất điện trước cuộc bầu cử vào năm tới,” ông nói với The Epoch Times.
Một số ủy ban điều tra đã phát hiện ra rằng ANC đã tham nhũng tại tập đoàn điện lực nhà nước Eskom đến mức tập đoàn này phá sản và quản lý các nhà máy điện một cách yếu kém khiến các nhà máy này không còn khả năng đáp ứng nhu cầu năng lượng của Nam Phi.
Tình trạng mất điện ngày càng tồi tệ
Quốc gia này đã phải chịu đựng tình trạng mất điện kể từ năm 2008, nhưng tình trạng này ngày càng trở nên tồi tệ hơn nhiều kể từ năm 2020. Hiện tại, quốc gia này bị mất điện hàng ngày kéo dài từ 4 đến 12 giờ mỗi ngày, cùng với việc hỏng hóc cơ sở hạ tầng gây ra tình trạng mất điện ở một số khu vực kéo dài nhiều ngày và đôi khi vài tuần.
Tua-bin chạy bằng diesel sẽ giúp Eskom mất điện ít hơn và ngắn hơn.
Theo thỏa thuận của chính phủ với Gazprombank, ngân hàng Nga này sẽ “chia sẻ” lợi nhuận trong tương lai do nhà máy lọc dầu tạo ra.
“Vụ này liên quan đến số tiền nhiều tới mức khủng khiếp; phải đến hàng trăm triệu dollar,” ông Blom nói. “Công ty xăng dầu nhà nước của chúng ta, PetroSA, đã được hưởng lợi rất nhiều từ cuộc khủng hoảng điện bằng cách bán dầu diesel cho Eskom để chạy các tua-bin và cho hàng triệu người dân Nam Phi để chạy máy phát điện tư nhân.”
“Doanh thu của PetroSA năm nay đã tăng lên mức chưa từng có là 1.2 tỷ USD. Nga đang hớn hở.”
Cũng trong tháng Năm vừa qua, khi có tin đồn về việc ANC hợp tác với Nga trong một dự án khí đốt, cả Kho bạc Nam Phi và Ngân hàng Dự trữ (SARB) của nước này đều cảnh báo rằng việc nhận số tiền lớn từ Moscow và chia sẻ lợi nhuận với các công ty có liên quan đến Điện Kremlin sẽ gây ra các “hệ quả” đối với Nam Phi.
SARB đã thực hiện một bước đi bất thường khi đưa ra một tuyên bố trên truyền thông, trong đó họ khuyên chính phủ không nên ký kết một thỏa thuận nào với Gazprombank.
Ông Lesetja Kganyago, Thống đốc SARB, cho biết: “Đây là một tổ chức đang chịu lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ, một trong những đối tác thương mại chính của chúng ta.”
“Việc các biện pháp trừng phạt thứ cấp có thể sẽ được áp dụng đối với Nam Phi… có thể dẫn đến tình trạng bất ổn tài chính ở Nam Phi. Trong trường hợp nguy cơ này thành hiện thực, thì hệ thống tài chính Nam Phi sẽ không thể hoạt động nếu không thể thực hiện thanh toán quốc tế bằng USD [dollar Mỹ] và như thế có thể dẫn đến dòng vốn vào dừng đột ngột và dòng vốn ra tăng lên.”
Không nản lòng, tuần này (11-15/12), chính phủ Tổng thống Cyril Ramaphosa đã công bố kế hoạch xây dựng một số nhà máy điện hạt nhân mới.
Nhà máy Koeberg gần Cape Town, nhà máy điện hạt nhân duy nhất của châu Phi, đã không hoạt động hết công suất trong vài năm qua.
Ông Blom cho biết: “Nhà máy này hiện đang hoạt động với khoảng một nửa công suất, và đó cũng là do chính phủ của chúng tôi cứ mãi không tiến hành những nâng cấp và bảo trì cần thiết tại Koeberg.”
Bộ trưởng Điện lực Nam Phi, ông Kgosientsho Ramokgopa, nói với The Epoch Times rằng năng lượng hạt nhân “bổ sung” “sẽ còn một chặng đường dài để chấm dứt cuộc khủng hoảng năng lượng của chúng ta và sẽ giúp Nam Phi an toàn hơn về năng lượng.”
Ông cho biết các cơ sở điện hạt nhân mới sẽ “bắt đầu hoạt động” muộn nhất là vào năm 2033.
‘Các thỏa thuận năng lượng đáng ngờ’
Ông Blom nhận xét: “ANC đã đẩy chúng ta vào cuộc khủng hoảng năng lượng này và bây giờ họ muốn được khen ngợi vì đã ký kết các thỏa thuận năng lượng đáng ngờ được cho là sẽ giúp chúng ta thoát khỏi mớ hỗn độn tương tự. Thật là trơ tráo.”
Ông Ramokgopa cho biết chính phủ của ông đã nói chuyện với “nhiều nhà cung cấp khác nhau về việc liệu họ có quan tâm” đến việc xây dựng các nhà máy này hay không.
“Chúng tôi đã yêu cầu họ đưa ra các đề nghị,” ông nói.
Khi được The Epoch Times hỏi liệu một trong những nhà cung cấp đó có phải là Rosatom, tập đoàn năng lượng nguyên tử quốc doanh của Nga hay không, ông Ramokgopa trả lời: “Còn quá sớm để đề cập đến tên của các đối tác tiềm năng.”
Vào năm 2014, Tổng thống đương thời Jacob Zuma, một cựu giám đốc tình báo ANC được Liên Xô đào tạo và có các mối quan hệ rộng rãi với Nga, đã ký một thỏa thuận bí mật với Rosatom để xây dựng các lò phản ứng hạt nhân ở Nam Phi.
Nếu thành công, thỏa thuận trị giá 76 tỷ USD này sẽ là hợp đồng mua sắm lớn nhất từng được ký kết ở nước này.
Các nhà kinh tế cho biết điều này sẽ khiến Nam Phi mắc nợ Nga và phụ thuộc vào Nga về vấn đề năng lượng trong nhiều thập niên.
Các quan chức Bộ Tài chính và Kho bạc, giới truyền thông, các nhóm xã hội dân sự, và các phán quyết của tòa án từ một cơ quan tư pháp hầu như không bị can thiệp chính trị, đã ngăn cản thỏa thuận này được ký kết.
Nhưng các thành viên hàng đầu của ANC, bao gồm cả ông Mantashe và Tổng thống Ramaphosa, vẫn kiên trì với các dự án hạt nhân trong tương lai ở Nam Phi.
Ông Mantashe nói với The Epoch Times rằng Rosatom “chắc chắn có tất cả chuyên môn cần thiết để xây dựng bất cứ thứ gì hạt nhân ở bất cứ đâu trên thế giới.”
Bộ trưởng Năng lượng từ DA phe đối lập, ông Kevin Mileham, nói rằng việc Pretoria “thương lượng” vấn đề năng lượng với Nga sẽ gây ra “các hệ quả thảm khốc” đối với Nam Phi và sẽ mang lại “động lực to lớn” cho các nghị sĩ Quốc hội Hoa Kỳ, những người muốn trừng phạt chính phủ ông vì “lập trường thân nga rành rành” của nước này.
‘Một bước đi mạo hiểm’
Ông nói với The Epoch Times: “Vì điều này mà vài tháng trước, Mỹ gần như đã xóa tên chúng tôi khỏi AGOA (Đạo luật Cơ hội và Tăng trưởng Phi Châu của chính phủ Hoa Kỳ).”
“Quý vị có thể tưởng tượng những nhà môi giới quyền lực (powerbroker) ở Hoa Thịnh Đốn sẽ nói gì khi họ nghe tin chúng tôi mời Nga [đầu tư] vào lĩnh vực hạt nhân của mình không? Chúng tôi đang tiến hành một bước đi mạo hiểm và cuối cùng chính người dân của đất nước này sẽ phải chịu thiệt hại khi Mỹ ngừng giao thương với chúng tôi.”
“Điều đó sẽ làm sụp đổ nền kinh tế của chúng tôi. Tất nhiên, ANC không quan tâm đến điều này vì họ được chế độ ông Putin hậu thuẫn về tài chính.”
Phát ngôn viên của ANC Mahlengi Bhengu-Motsiri đã phủ nhận việc đảng của bà phụ thuộc vào tài chính của Nga.
Thanh Nhã biên dịch
Quý vị tham khảo bản gốc từ The Epoch Times
