Vì sao người Trung Quốc thức dậy sớm?
Chu Hi là một học giả Trung Quốc vào thế kỷ 12. Ông giảng dạy, truyền bá các học thuyết của Khổng Tử và có nhiều ảnh hưởng đến các thế hệ người Trung Quốc. Ông từng nói rằng: “Cái tinh hoa của một ngày nằm ở buổi sáng, của một năm nằm ở mùa xuân và của một đời người nằm ở sự siêng năng”.
Những lời này của ông vẫn còn được lưu truyền cho đến ngày nay. Sau nhiều thế kỷ, đức tính dậy sớm và tận dụng thời gian buổi sáng vẫn luôn được những người đức độ và tài năng kế thừa.
Không bao giờ ngủ nướng
Vào thế kỷ 19, Tướng quân Tăng Quốc Phiên (1811 – 1872) đã chỉ huy quân đội Trung Hoa đế quốc dẹp loạn sự nổi dậy của phiến quân Thái Bình Thiên Quốc – cuộc nổi dậy kinh hoàng đã cướp đi sinh mạng của hàng chục triệu người. Vị tướng ưu tú này thường thức dậy từ 4 giờ sáng hàng ngày. Trong một bức thư gửi gia đình, ông đã viết:
“Từ hai thế kỷ qua, những bậc tiền bối tài đức của chúng ta đều có thói quen thức dậy sớm. Ngay cả khi tiết trời đông giá lạnh, ông cố của ta thức dậy trước khi mặt trời mọc 1 giờ và cha ta thức dậy khi mặt trời lên”.
Tăng Quốc Phiên thường dạy bảo con cái của mình: “Các con phải dậy sớm, thức dậy lúc rạng đông. Khi đã trở dậy thì không được quay lại giường nữa!”.
Vị tướng quân không chỉ tin việc dậy sớm như một thói quen siêng năng cho cá nhân mà ông coi đó là nền tảng cho sự thành công đã được minh chứng qua các triều đại. Thói quen tùy tiện buông thả dù chỉ trong một thế hệ cũng sẽ hình thành con dốc trơn trượt, đe dọa cả gia đình và các thế hệ sau.
Ông cảnh báo: “Khi thế hệ trước chìm vào giấc ngủ say, thế hệ tiếp sau sẽ ham mê những ý tưởng nông nổi vô đạo đức”.
Hiệu quả của việc dậy sớm
Tướng quân Tăng Quốc Phiên đã phò tá và chứng kiến ba vị hoàng đế vĩ đại nhất của triều đại nhà Thanh qua hai thế kỷ 17 và 18 nối tiếp nhau trị vì đất nước trong khoảng 140 năm, các vị hoàng đế đều thức dậy lúc 5 giờ sáng và điều hành các buổi triều chính lúc 9 giờ. Những vị hoàng đế cần mẫn này đã có những đóng góp xây dựng nền văn hóa Trung Hoa và được lưu truyền cho đến ngày nay.
Lý Hồng Chương, một tướng lĩnh nổi tiếng từng phục vụ trong quân đội của Tăng Quốc Phiên khi còn trẻ, cũng nghe theo lời dạy bảo từ cấp trên. Ông không thức dậy từ 4 giờ sáng, nhưng cũng dậy từ 6 giờ để viết hàng trăm ký tự thư pháp như một phần công việc hàng ngày của mình.
Ông đã viết: “Không khí buổi sáng tinh khiết nhất. Chúng ta thường đóng cửa phòng ngủ vào ban đêm, không khí mất sự lưu thông và không còn sạch. Hít thở không khí trong lành vào mỗi sớm mai, cơ thể sẽ khoan khoái, tỉnh táo, có sức đề kháng để chống lại bệnh tật”.
Dưới thời Mãn Thanh vào thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, các vị hoàng đế thường dậy muộn và xử lý công việc triều chính một cách nửa vời. Họ khét tiếng với lối sống suy đồi và để quyền lực chính trị rơi vào tay những kẻ đứng sau hậu trường. Đất nước phải hứng chịu thảm họa này đến thảm họa khác. Bất chấp những nỗ lực hết mình của các nhà cải cách và các tướng lĩnh kiên định trên con đường khai sáng, triều đại nhà Thanh đã sụp đổ vào năm 1911 do tham nhũng nặng nề và nền chính trị – xã hội thối nát.
Giữa sự thối nát và suy tàn vào những năm cuối triều đại Mãn Thanh, Lý Hồng Chương nổi bật như một tấm gương hiếm hoi về một vị quan vừa có tài năng vừa có đức hạnh. Mặc dù ông không thuộc dòng dõi Mãn Châu (dòng dõi hoàng tộc nhà Thanh) mà ông là một người Hán, nhưng triều đình Mãn Thanh đã để ông nắm giữ nhiều quyền kiểm soát.
Lý Hồng Chương đã mang các phương pháp công nghiệp, kinh doanh và quân đội hiện đại áp dụng vào Trung Quốc. Ông cũng dâng cho triều đình những binh sĩ nhiệt thành và tài năng từ quê nhà An Huy của ông.
Dậy sớm có nghĩa là đi trước
Lucius Annaeus Seneca, một nhà triết học theo trường phái Khắc kỷ La Mã, đã nói: “Cuộc sống của chúng ta không hề ngắn nhưng do chúng làm cho nó trở nên ngắn. Cuộc sống của chúng ta cũng không hề thiếu thốn nhưng do chúng ta đã sử dụng quá lãng phí”.
Kim Woo-choong, người sáng lập và là chủ tịch của tập đoàn Daewoo Group, chia sẻ: “Tất cả chúng ta đều có 24 giờ mỗi ngày. Về mặt này, mọi người sinh ra đều bình đẳng. Chính cách chúng ta sử dụng thời gian đã khiến chúng ta trở nên khác biệt”.
Châm ngôn và tục ngữ Trung Hoa có những câu nhắc nhở chúng ta về việc thức dậy sớm như:
“Ai đến trước là người dẫn dắt, ai đến muộn sẽ bị dẫn dắt. Bạn không thể khẳng định mình là người đến trước, khi nhân chứng là những người đã đến trước bạn”.
Thành ngữ tiếng Anh cũng có những câu tương tự:
“Một mũi khâu đúng lúc sẽ tiết kiệm 9 mũi khâu sau này”.
“Dậy sớm thì không lo vội vàng, dậy muộn thì phải vật lộn với số phận”.
Leo Timm
Minh Vi biên dịch
Xem thêm:
