Halloween: Vì sao lễ tránh tà ma lại trở thành ‘ngày hội ma quỷ’?
Ngày nay Halloween được giới trẻ yêu thích như một ‘lễ hội ma quỷ’. Nhưng ý nghĩa nguyên bản của ngày lễ này là gì, vì sao nó bị biến tướng như vậy, và hiểm họa nào đằng sau sự nhận thức sai lệch?
Nguồn gốc ngày lễ Halloween
Halloween có tên gốc là All Hallows’ Evening là một lễ hội truyền thống diễn ra ngày 31 tháng 10 trong Kitô giáo Tây phương. “Hallow” là từ tiếng Anh cổ có nghĩa là “Thánh”. Halloween được tổ chức đầu tiên vào đêm trước ngày Lễ Các Thánh (1 – 11) và kết thúc là ngày Lễ Linh Hồn (2 – 11). Ban đầu ý nghĩa của ngày lễ này là tôn vinh và tưởng nhớ các vị Thánh tử vì đạo và tất cả các tín hữu trung kiên đã qua đời.
Ngày này còn mang ý nghĩa tưởng nhớ những người thân đã mất. Trong ngày lễ Halloween, các linh hồn người đã chết sẽ được phép về thăm gia đình. Công giáo La Mã cho rằng, những lời cầu nguyện trên trần thế sẽ giúp những linh hồn tẩy rửa được tội lỗi và sớm được về với Chúa.
Ngày lễ Halloween và Rằm tháng Bảy Âm lịch của nước ta được xem như ngày hai cõi Âm – Dương hội ngộ. Theo ý nghĩa này, Halloween là ngày để nhắc nhở người sống có đức tin và xin lòng thương xót của Chúa đối với các linh hồn.
Lễ hội tránh tà ma
Halloween có nguồn gốc từ lễ hội cổ xưa của người Celtic ở thế kỷ thứ nhất trước Công nguyên. Hơn 2000 năm trước, người Celtic ăn mừng năm mới của họ bằng cách tôn vinh những người đã khuất. Họ tin rằng mỗi năm một lần sẽ có cánh cửa mở ra giao thoa giữa hai thế giới của người sống và người chết. Các linh hồn với những sinh vật khác có thể bằng cánh cửa đó, mà đi lại giữa những người sống một lần nữa.
Tuy nhiên, những linh hồn tà ác cũng có thể đi qua cánh cổng này để ăn thịt con người. Vì vậy, để chúng không nhận ra, mọi người sẽ hóa trang thành những hình thù kỳ dị như quái vật, ma cà rồng, và ác quỷ để che giấu hoặc khiến chúng bối rối, cuối cùng ma quỷ sẽ bỏ qua mà không hại con người. Theo ý nghĩa này, Halloween có ý nghĩa là lễ hội tránh tà ma.
Ngày lễ của đức tin
Ở những nền văn hóa rất khác nhau, từ những vùng đất cách xa nhau trên thế giới, người ta đều có ngày lễ tương tự về những sinh mệnh vô hình. Nghĩa là nhân loại từ rất xa xưa, dù ở phương Đông hay phương Tây đều tin tưởng rằng sau cái chết, sinh mệnh tiếp tục một hành trình mới.
Những ngày lễ hội như Halloween có ý nghĩa đặc biệt nhắc nhở con người về thế giới tồn tại sau khi chết, sinh mệnh tiếp tục trong luân hồi, lên Thiên Đàng hay Địa ngục, hay bơ vơ vất vưởng không nơi nương tựa đều là do nhân quả nghiệp báo trong kiếp này. Từ đó cảnh tỉnh con người hướng thiện, tích phúc để không phải chịu thống khổ sau khi kết thúc kiếp sống này ở trần thế.
Halloween là ngày lễ rõ ràng phủ nhận thuyết vô Thần khi cho rằng chết là hết và không hề có kiếp sau.
Ý nghĩa của lễ hội Halloween ban đầu, dù theo nguồn gốc nào, đều là hướng tới đức tin, khuyên con người tránh xa ma quỷ, không làm những điều xấu xa tội lỗi, tuyệt nhiên không phải là một ngày hội để giải trí, vui đùa và biến mình thành ma quỷ như ngày nay.
Thật lạ là ngày lễ nhắc nhở về đức tin lại được tổ chức rộn ràng ở những nơi mà người ta thừa nhận bản thân mình vô Thần. Có lẽ bởi thế, ngày nay Halloween trở thành một lễ hội ‘kiểu vô Thần’, đã biến tướng đi quá xa so với nguồn gốc ban đầu.
Một lễ hội bị biến tướng
Rất nhiều người không hiểu ý nghĩa của ma quỷ là gì. Trong tôn giáo giảng rằng ma quỷ đại diện cho cái Ác. Trong mỗi người đều có phần Thiện và phần Ác, cho nên Phật gia giảng Phật tính là khi con người làm điều thiện, từ bi, còn ma tính là khi phóng túng phần ác trong bản thân, như dục vọng, tham lam, lười biếng, độc ác, đố kỵ…
Halloween gắn với một câu chuyện truyền thuyết rất ý nghĩa, kể về một chàng thiếu niên có tên là Jack. Jack đã chết nhưng linh hồn không được lên Thiên Đàng vì lúc sống, anh ta vốn là một người tham lam, bủn xỉn, thường cất giấu tiền bạc, keo kiệt không hề bố thí cho ai một chút gì. Thế nhưng anh ta lại cũng không thể xuống Địa Ngục vì lúc còn sống anh ta đã từng chơi đùa với ma quỷ, nên quỷ không bắt anh.
Thấy Jack khổ sở, quỷ bèn lấy một ít than hồng ở Địa Ngục bỏ vào trong ruột một quả bí ngô và đưa cho Jack để sưởi ấm trên đường đi. Để cho không khí thông vào nuôi lửa, Jack phải đục thủng quả bí ngô và ánh lửa từ trong đã chiếu ra soi sáng nẻo đường lang thang của mình. Đây cũng là lý do vì sao bí ngô trở thành biểu tượng chính cho ngày Halloween.
Ngày lễ này mang ý nghĩa răn dạy con người phải tránh xa ma quỷ – chính là hiện thân cho những thói xấu ở đời như độc ác, ích kỷ, tham lam…
Trong câu chuyện của Jack ta có thể thấy bởi Jack phát triển ma tính, làm nhiều điều xấu cho nên không thể lên Thiên Đàng. Khi chết, cậu đã trở thành cô hồn, không có một chỗ nương thân bởi Thiên Đàng và Địa Ngục đều từ chối.
Hầu hết các em học sinh không biết đến ý nghĩa của câu chuyện này. Jack trong truyền thuyết về ngày Halloween để lại bài học cho thế nhân đừng bao giờ chơi đùa hay liên minh với ma quỷ. Thế nhưng đó chính là điều mà được cổ xúy trong ngày này hiện nay.
Giới trẻ coi ngày Halloween như một dịp được nghịch ngợm, dọa ma, chọc phá mọi người trong trang phục dị hợm. Lễ hội Halloween khi du nhập vào nước ta đã bị biến tướng, gây phản cảm.
Nhiều em học sinh diện trang phục rách rưới, bôi phẩm xanh đỏ, đeo mặt nạ kinh dị, máu me chết chóc để tham dự lễ hội Halloween. Người ta hóa trang không phải để tránh tà ma mà là hóa trang sao cho càng giống ma càng tốt.
Những cái tên gợi sự liên tưởng chết chóc như Quỷ dữ đội mồ; Oan hồn sống lại; Xác sống báo thù… được quảng cáo ở khắp mọi nơi. Những món đồ phục vụ cho việc hóa trang thành những xác chết, linh hồn bày la liệt trên phố. Tràn ngập facebook là hình ảnh người trẻ, các ông bố bà mẹ hóa trang cho con thành những nhân vật rùng rợn, ma quái. Cảm giác vào những ngày này, không còn gặp con người thực, tồn tại thực, đâu đâu cũng là địa ngục.
Từ diện mạo, hành động, lời nói, thậm chí cả ý nghĩ cũng nương theo ma quỷ khi cố tình dọa nạt người khác, đó đều là những thứ giải trí phóng đại ma tính, vốn là điều trái ngược với lời răn trong nguyên bản ý nghĩa ban đầu của ngày lễ này chính là khuyên con người tránh xa ma quỷ.
Rõ ràng, việc du nhập lễ hội và biến tướng ý nghĩa thực, đã biến Halloween thành một thứ văn hóa lai căng, cố xúy những điều kinh dị bạo lực, không khơi dậy tính thiện, nhồi nhét vào đầu óc những ám ảnh kinh hoàng về cái chết, quỷ quái… Vậy mà lại trở thành ‘ngày lễ’ được chào đón và chính thức hóa ở trong trường học, phổ biến tới mức nhiều trường mầm non, cấp 1 đã đưa vào như một hoạt động ngoại khóa vui chơi được duy trì hàng năm.
Việc giả quỷ, giả ma với những bộ đồ biến dị, hành động buông tuồng nhảy nhót quay cuồng, gào thét hú khóc với những biểu tượng kinh dị mà ngày nay giới trẻ phóng túng thể hiện như một cơ hội để biến mình thành ma quỷ, đã làm lệch lạc ý nghĩa của ngày Halloween. Với sự biến dị đó, Halloween ngày nay trở nên mâu thuẫn với giáo lý trong Kinh Thánh, khiến cho nhiều Kitô hữu không tổ chức ‘ăn mừng’ ngày này.
Vì sao ngày lễ của đức tin trở thành ngày hội ma quỷ?
Làm thế nào mà Halloween bị biến thành một lễ hội đen tối với nhiều thứ hỗn tạp, với những trò tiêu khiển kỳ lạ, ma quái, đáng sợ trở thành “ngày hội của ma quỷ”?
Halloween không còn là ngày lễ với mục đích tôn vinh Thần Thánh, cầu nguyện cho những người trong luyện ngục để nhắc nhở chúng ta phải sống như thế nào và lòng thương xót của Chúa với các linh hồn, tuy nhiên Halloween lại là một lễ hội để kiếm được số tiền khổng lồ, chỉ đứng sau ngày lễ Giáng sinh. Đây là một ngành công nghiệp trị giá hàng tỷ đô la, đó là lý do tại sao các công ty quảng bá nó rầm rộ, từ ngành công nghiệp bánh kẹo đến trang phục, đồ trang trí, thẻ bài, những phù thủy, yêu ma, đèn lồng, ma cà rồng, người sói, lừa, v.v., tất cả đều trở thành nhân vật trong lễ hội này.
Ngày nay Halloween được chào đón nồng nhiệt ở các xứ xở vô thần. Trong một xã hội mà con người không có đức tin chân chính, không có niềm tin thuần khiết vào Thần thánh, thì đó là mảnh đất vàng cho ma quỷ lộng hành.
Phật gia giảng rằng: “Nhân tâm câu đích quỷ thượng môn”, ý tứ là nhân tâm bất chính kích thích quỷ đến cửa. Lại nói: “Tâm động quỷ thần tri”, nghĩa là: Trong lòng nghĩ gì quỷ thần đều biết. Bởi vậy, khi mục đích mặc trang phục sao cho giống ma quỷ, trong cách đi đứng, nói năng, hù dọa… càng giống ma quỷ càng thích thú, cố tình đồng hóa bản thân với ma quỷ, truy cầu chúng thì chúng sẽ khống chế hoàn toàn lý trí, nhận thức của con người.
Tất cả các tôn giáo, tín ngưỡng trên thế giới đều giảng rằng, con người là do Thần tạo ra chiểu theo hình tượng của Thần, là anh linh của vạn vật. Khi thích thú hóa trang đồng hóa bản thân với ma quỷ, một mặt con người hạ thấp bản thân xuống ngang tầm với tà ma, đến bản thân cũng không trân quý, thì làm sao nhận được sự bảo hộ của Thần. Mặt khác vô tình đã phạm phải tội lỗi đáng sợ là bất kính với Thần. Lựa chọn biến mình thành ma quỷ cũng là biểu hiện đức tin của một người đối với Thần.
Hơn nữa khi người ta quen thuộc thích thú với những thứ xấu ác thì sẽ không phân biệt được đúng – sai, thiện – ác, sẽ dễ dãi phóng túng những ma tính của bản thân. Càng rời xa Thần, con người càng gần hơn với ma quỷ. Sự biến tướng của một ngày lễ văn hóa và trào lưu cổ xúy cho những thứ biến dị, đáng báo động về nhận thức của con người trong xã hội hiện đại.
Trẻ em vốn rất nhạy cảm và có ấn tượng sâu sắc với các hình ảnh, câu chuyện. Có những cô bé, cậu bé đã khóc thét khi nhìn thấy bạn bè được bố mẹ hóa trang cho thành những nhân vật kinh dị, thậm chí có những bé nhạy cảm, còn sốc tâm lý tới trầm cảm, khi nghĩ những người xung quanh chính là hồn ma, mấy ngày sau vẫn giật mình trong giấc ngủ và không dám tới trường. Lễ hội này nuôi dưỡng điều gì trong tâm hồn con trẻ?
Luồng tư tưởng chủ đạo của nhân loại ngàn đời vẫn luôn là hướng Thiện, đó là cách duy nhất để nhân loại tồn tại mà tránh được sự tự hủy diệt. Thế nên ở nền văn minh nào, đời nào, người ta cũng ca ngợi Thần, ca ngợi cái đẹp, cái thiện lương, khuyên nhủ nhau tránh xa cái xấu xí, tăm tối.
