‘Che đậy, hối lộ và cưỡng ép’: Báo cáo chi tiết về nỗ lực của Bắc Kinh nhằm thiết lập trật tự truyền thông toàn cầu mới
Bắc Kinh đã và đang khai triển các biện pháp “che đậy, hối lộ và cưỡng ép” nhằm vũ khí hóa các hãng truyền thông phương Tây và truyền thông tiếng Trung trong một chiến dịch nhằm áp đặt tầm nhìn của họ về các vấn đề hiện tại lên phần còn lại của thế giới, một báo cáo mới đây của một tổ chức nghiên cứu của quân đội Pháp cho biết.
Những nỗ lực của Bắc Kinh trong việc xuất cảng các bài tường thuật của nhà cầm quyền này đã kéo dài nhiều thập kỷ qua. Tờ báo tiếng Anh đầu tiên do chế độ này kiểm soát, China Daily, đã bắt đầu hoạt động vào năm 1981. Nhưng những nỗ lực như vậy đã diễn ra vụng về và chậm mang lại kết quả, theo tổ chức Phóng viên Không Biên giới.
Năm 2008 đã đánh dấu một bước ngoặt. Thế vận hội Olympic ở Bắc Kinh, một sự kiện mà nhà cầm quyền này đã kỳ vọng sẽ tận dụng để phô diễn thành tựu kinh tế của mình, đã khiến phát sinh các cuộc biểu tình tại gần chục thành phố trên khắp thế giới làm gián đoạn các hoạt động rước đuốc.
Sự bẽ mặt mà Bắc Kinh phải gánh chịu từ việc đưa tin tiêu cực đã khiến các nhà chức trách phải đau đầu. Để kiểm soát tốt hơn hình tượng trên toàn cầu của chính quyền, ĐCSTQ đã sớm đưa ra “kế hoạch 10 năm,” báo cáo của Viện Nghiên cứu Chiến lược của các Trường Quân sự (IRSEM), một tổ chức tư vấn được tài trợ bởi Bộ các Lực lượng vũ trang, ghi nhận.
Dựa trên các thông tin công khai, các báo cáo nghiên cứu cùng các cuộc phỏng vấn độc lập, nghiên cứu dài 650 trang này đã xem xét việc Bắc Kinh đã khai thác sự cởi mở của phương Tây để khuếch đại các câu chuyện tuyên truyền của mình, tạo nên một phần trong hoạt động mở rộng ảnh hưởng của chính quyền này trên toàn cầu như thế nào.
Các giá trị về lòng khoan dung vốn đặc trưng cho các nền dân chủ phương Tây đã mang lại cho Bắc Kinh “quyền tự do tác nghiệp đáng kể,” cho phép họ mở rộng các văn phòng, tuyển dụng các nhà báo ngoại quốc để chuyển thể thông điệp của chính quyền này cho các đối tượng khác nhau, thâm nhập vào báo chí địa phương bằng những tặng phẩm cùng các lợi ích vật chất khác, đồng thời rót hàng tỷ USD tiền quảng cáo trên truyền thông phương Tây để mở rộng phạm vi tiếp cận của mình, báo cáo này cho biết
Tại Trung Quốc, thay vì là một cơ quan giám sát mang ý nghĩa kiểm soát chính quyền, báo chí dưới tay Bắc Kinh đã trở thành một công cụ để phục vụ cho Đảng, báo cáo này cho hay. Chiến lược như vậy đã được thể hiện rõ ràng trong một bài diễn thuyết năm 2016 của lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình, trong đó ông nói với khoảng 180 đại diện truyền thông nhà nước phải điều chỉnh tư tưởng của họ sao cho phù hợp với hệ tư tưởng của các quan chức hàng đầu, “nói lên ý chí của Đảng … và bảo vệ quyền lực của Đảng,” theo cho một bài đọc trên Tân Hoa Xã.
Đối với một số phóng viên Tân Hoa Xã, việc ông Tập lên nắm quyền đã đánh dấu sự khởi đầu của một kỷ nguyên mới, trong đó truyền thông Trung Quốc “không còn phải xấu hổ vì là truyền thông cộng sản,” một phóng viên Tân Hoa Xã nói với một trong những tác giả của báo cáo trên vào năm 2018.
Mua sức ảnh hưởng
Hãng thông tấn nhà nước Trung Quốc hoạt động tích cực trên tất cả các mạng xã hội, với ảnh hưởng khá lớn trên Twitter, Facebook, YouTube và Instagram — tất cả các nền tảng này đều bị chặn tại Trung Quốc.
Hãng thông tấn nhà nước Trung Quốc đã thiết lập các trang tiếng Anh và ngôn ngữ theo khu vực trên Facebook vào năm 2013. Tám năm sau, họ đã đứng đầu truyền thông thế giới về lượt theo dõi, với bốn tờ báo lớn — CGTN, China Daily, Xinhua và People’s Daily — có từ 86 đến 116 triệu người theo dõi tại thời điểm báo cáo của Pháp được công bô, tức lớn hơn khoảng 2.5 đến 3 lần so với của CNN.
Những “con số ngoạn mục” này là kết quả của một nỗ lực có chủ ý nhằm thổi phồng một cách giả tạo số lượng người đăng ký, các tác giả cho biết, đồng thời chỉ ra “tốc độ tăng trưởng khác thường” cùng “tỷ lệ tương tác cực thấp” mà những tài khoản này nhận được.
Theo báo cáo này, khoảng tám hãng thông tấn nhà nước lớn của Trung Quốc bằng tiếng Anh có tốc độ tăng trưởng trung bình là 37.8% từ ngày 01/01/2019 đến 31/03/2020, tức cao hơn khoảng 5,000 lần so với mức tăng trưởng của các kênh thông tấn chính thống của Hoa Kỳ, nhưng mức độ tương tác của các kênh này lại thấp hơn 68 lần.
Các tài liệu nhạy cảm có từ các năm 2018 và 2019 tiết lộ rằng các hãng thông tấn nhà nước này đã chi hàng trăm nghìn USD để thu hút người theo dõi trên Twitter và Facebook trong một chiến dịch dường như nhằm tự khẳng định mình là các cơ quan ngôn luận tin tức quyền lực.
“Khi… quý vị thấy hàng chục triệu người theo dõi, thì quý vị cảm thấy cái này khá đáng tin cậy,” bà Sarah Cook, nhà phân tích về Trung Quốc tại cơ quan giám sát nhân quyền Freedom House, nói với The Epoch Times vào thời điểm đó. Bà mô tả điều này như một “ranh giới mới,” tức là, “một con đường để tiếp cận người dân bình thường trong xã hội và công chúng tại các quốc gia khác.”
Tỷ lệ tài khoản giả mạo trong số những người theo dõi Twitter của họ là khó lòng bỏ qua được: Đối với một người dùng Twitter thông thường, từ 5% — 30% tài khoản theo dõi họ là bot hoặc spam (tài khoản rác); nhưng tỷ lệ tài khoản giả này đối với bốn hãng thông tấn nói trên dao động từ 34.3% đến 38.4%. Các nhà nghiên cứu nhận thấy, đối với các phiên bản tiếng Pháp của họ, con số này lên tới 62.8%.
Đồng thời, tờ China Daily do Bắc Kinh kiểm soát đang rót hàng triệu USD để phân phối nội dung của họ thông qua một số ấn phẩm có ảnh hưởng nhất trên thế giới. Từ tháng 11/2016 đến 04/2020, China Daily đã trả gần 19 triệu USD cho các tờ báo Hoa Kỳ để đưa vào phần phụ trương miễn phí của họ có tên là China Watch.
Các tác giả cho biết sự hợp tác này mang lại lợi nhuận nhân ba. Việc này không chỉ giúp các hãng thông tấn Trung Quốc tiếp cận các khán giả mục tiêu của mình mà còn khiến họ trông có vẻ đáng tin hơn và tạo ra đòn bẩy tài chính cho họ so với các hãng thông tấn đối tác.
Tờ The Telegraph của Anh Quốc, cho đến tháng Tư năm ngoái (2020) đã nhận được khoảng 750,000 bảng Anh (khoảng 1 triệu USD) mỗi năm để phân phối China Watch, cũng đã đăng ít nhất 20 bài báo có chữ ký của đại sứ Trung Quốc tại Anh Quốc từ năm 2016 đến 2018 – gấp đôi con số được xuất bản bởi Daily Mail, The Guardian và Financial Times cộng lại, theo một nghiên cứu năm 2019 được công bố trên Royal United Services Institute, một tổ chức tư vấn về an ninh và quốc phòng của Anh Quốc.
Một trật tự truyền thông toàn cầu mới
Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã chỉ định tổng cộng 15 cơ quan thông tấn do nhà nước Trung Quốc điều hành có trụ sở tại nước này là các cơ quan đại diện tại ngoại quốc vì họ “thuộc sở hữu đáng kể hoặc được kiểm soát một cách hiệu quả” bởi một chính phủ ngoại quốc, một phát ngôn viên của bộ này nói với The Epoch Times hồi tháng Chín.
Trong tình huống của hãng thông tấn nhà nước Tân Hoa Xã, các nhà báo địa phương của họ có “nhiệm vụ duy nhất là dịch các công văn mà nhân viên người Trung Quốc đã viết trước đó,” báo cáo của Pháp cho biết. Một nhà báo Pháp của Tân Hoa Xã nói với một tác giả của báo cáo vào năm 2018 rằng các công văn của Tân Hoa Xã bao gồm 80% bản dịch từ tiếng Anh và 20% từ tiếng Trung Quốc. Theo phóng viên Tân Hoa Xã, các bản dịch và bài báo gốc thỉnh thoảng sẽ được hiệu đính bởi một nhà báo Trung Quốc thông thạo tiếng Pháp và phù hợp với “kỳ vọng của Đảng cũng như ‘những câu chuyện được ưa thích.’”
Các cựu nhân viên của Tinh Đảo (Sing Tao), tờ báo Hồng Kông ủng hộ Bắc Kinh, đã kể lại những câu chuyện tương tự với The Epoch Times sau khi ấn phẩm này đã đăng ký năm tổ chức tại Hoa Kỳ của tờ báo này là đại lý ở ngoại quốc theo lệnh của Bộ Tư pháp vào tháng Tám.
Ông David, một cựu biên tập viên cao cấp của văn phòng Tinh Đảo ở New York, nói rằng ông đã được thông báo tóm tắt về “hai nguyên tắc” trong ngày làm việc đầu tiên của mình: không báo cáo tin tức về Pháp Luân Công, một nhóm tu luyện tinh thần bị chính quyền Bắc Kinh bức hại, và về Đài Loan độc lập. Một người khác đã làm việc cho văn phòng của hãng thông tấn này tại San Francisco nhiều năm trước, cho biết cô được yêu cầu không sử dụng từ CCP — từ viết tắt của Đảng Cộng sản Trung Quốc — và cả từ “Republic of China” (Trung Hoa Dân Quốc) tên chính thức của hòn đảo tự trị Đài Loan mà chính quyền này tuyên bố là của mình. Thay vào đó, cô phải sử dụng các từ “Trung Quốc” và “Tỉnh Đài Loan thuộc Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa,” cô nói với The Epoch Times.
Mua lại hãng truyền thông ngoại quốc, đào tạo nhà báo, tặng quà và trang thiết bị, gây áp lực ngoại giao, sử dụng thủ đoạn tống tiền về thị thực, đe dọa qua điện thoại là một trong số các chiến thuật khác mà Bắc Kinh khai triển nhằm định hình lại môi trường truyền thông ở ngoại quốc theo ý mình, báo cáo này cho hay.
Tại Nam Phi, nhà báo Azad Essa đã chứng kiến việc chuyên mục hàng tuần của mình bị hủy bỏ khỏi Independent Media, nhóm truyền thông lớn thứ hai của nước này, vài giờ sau khi xuất bản câu chuyện vào tháng 09/2018 của ông lên án cuộc đàn áp người Duy Ngô Nhĩ tại vùng Tân Cương của Trung Quốc. Tập đoàn truyền thông này được sở hữu 20% bởi hai tổ chức Trung Quốc do Bắc Kinh hậu thuẫn hoặc kiểm soát.
Ấn bản The Epoch Times ở Hồng Kông đã phải chịu hàng loạt sự phá hoại kể từ khi thành lập, nằm trong những gì mà các nhà phê bình cho biết là mang dấu ấn của các chiến thuật đe dọa của nhà cầm quyền này nhằm bịt miệng việc đưa tin độc lập.
Theo một nghiên cứu hồi tháng Chín của Viện Lowy có trụ sở tại Sydney, do lo ngại bị trả thù, các nhóm truyền thông Hoa ngữ ở Úc đã chủ động tự kiểm duyệt [nội dung của mình].
Một chủ sở hữu của hãng truyền thông đã nói với tổ chức nghiên cứu này, “Những chủ đề nhạy cảm về chính trị hoặc những chỉ trích chống lại chính quyền Trung Quốc sẽ khiến các nhân viên của chúng tôi hoặc gia đình của họ gặp rủi ro. Chúng tôi không muốn họ hay gia đình họ bị giam giữ ở Trung Quốc.”
Cô Eva Fu là một phóng viên tại New York của The Epoch Times chuyên đưa tin về Hoa Kỳ–Trung Quốc, tự do tôn giáo, và nhân quyền.
Thiện Lan biên dịch
Quý vị tham khảo bản gốc từ The Epoch Times
Xem thêm:
