Các nhà khoa học Trung Quốc sản xuất heo biến đổi gene để cấy ghép cho người
Trong khi việc mổ cướp nội tạng từ các tù nhân lương tâm ở Trung Quốc đã thu hút sự lên án trên toàn thế giới, thì Trung Cộng đã đầu tư rất nhiều vào nghiên cứu gây tranh cãi về việc sử dụng heo biến đổi gene làm nguồn cấy ghép nội tạng người, tán thưởng điều này như một thành tựu “đầu tiên trên thế giới.” Và việc nhân bản heo từ lâu đã bước vào “quy mô công nghiệp.”
Theo truyền thông Trung Quốc, trong năm 2020, chỉ riêng các công ty khởi nghiệp liên hệ tới chỉnh sửa gene ở Trung Quốc đã nhận được khoảng 2 tỷ NDT (310 triệu USD) tiền vốn.
Tân Hoa Xã, cơ quan ngôn luận của Trung Cộng, đã xuất bản một bài báo đặc biệt vào ngày 22/09/2020, tuyên bố rằng các khoa học gia Trung Quốc đã tạo ra một bước đột phá khác trong công nghệ cấy ghép dị loại (xenotransplantation technology) ở những con heo được chỉnh sửa bộ gene.
Cấy ghép dị loại là một thủ thuật y tế trong đó các cơ quan nội tạng của động vật được cấy ghép cho người.
Tân Hoa Xã đưa tin rằng nhóm của bà Dương Lộ Hạm (Yang Luhan), người sáng lập công ty Công nghệ Sinh học Khải Hàm (Qihan Biotech) ở Hàng Châu, Trung Quốc, và đồng sáng lập kiêm nhà khoa học trưởng của công ty chỉnh sửa gene eGenesis của Cambridge ở Boston, đã tạo ra một nguyên mẫu ghép dị loại với tiềm năng thử nghiệm lâm sàng, giải quyết thành công hai thách thức lớn về an toàn cấy ghép dị loại: loại bỏ retrovirus nội sinh ở heo và cải thiện khả năng tương thích miễn dịch trong cấy ghép dị loại.
Nghiên cứu của bà Dương cũng được xuất bản trên tạp chí Nature Biomedical Engineering vào ngày 21/09/2020. Các đồng tác giả của nghiên cứu này bao gồm Công ty Công nghệ Sinh học Khải Hàm, Đại học Harvard, Bệnh viện Đa khoa Massachusetts, eGenesis ở Boston và Đại học Nông nghiệp Vân Nam ở Trung Quốc.
Nghiên cứu này mô tả cách thức sử dụng các công nghệ loại bỏ gene và chèn gene chuyển vị CRISPR-Cas9 để sửa đổi một nhóm gene cassette (yếu tố gene di động có chứa gene và nơi để tái tổ hợp gene) ở heo nhằm cải thiện hơn nữa “khả năng tương thích miễn dịch và tương thích đông máu của heo với người.”
Nghiên cứu cho biết, “Những con heo đã được biến đổi gene thể hiện khả năng sinh lý, sinh sản và truyền dòng mầm của 13 gene và 42 allene đã được chỉnh sửa một cách bình thường.”
Heo biến đổi gene dùng để cấy ghép nội tạng cho người
Trước nghiên cứu này, đã có một số đột phá về công nghệ trong việc biến đổi gene ở heo để làm nội tạng của chúng phù hợp hơn cho việc cấy ghép ở người, một vài trong số đó là kết quả của công trình nghiên cứu của ông George Church-giáo sư hướng dẫn của bà Dương Lộ Hạm tại Trường Y Harvard.
Năm 2015, bà Dương đã cùng với ông Church thành lập công ty eGenesis ở Boston. Công ty này đã nhận được 38 triệu và 100 triệu USD trong hai vòng gọi vốn năm 2017 và 2019, và 125 triệu USD khác hồi tháng 03/2021 trong vòng đầu tư thứ ba.
Năm 2017, công ty eGenesis thông báo rằng họ đã sản xuất ra những con heo biến đổi gene đầu tiên trên thế giới không mang retrovirus nội sinh, nhờ đó loại bỏ nguy cơ lây truyền virus từ heo sang người; và vào năm 2018, eGenesis đã sản xuất ra con heo biến đổi gene miễn dịch (immunoplex-engineered pig) đầu tiên, làm giảm phản ứng đào thải miễn dịch của các ca ghép dị thân nội tạng heo.
Ngoài hai vấn đề trên, có một thách thức kỹ thuật khác về khả năng tương thích chức năng: Người ta vẫn chưa biết liệu cơ quan nội tạng của heo có thể thực hiện các chức năng cân bằng nội tiết tố và trao đổi chất như cơ quan ban đầu của con người sau khi cấy ghép hay không.
Sau khi giải quyết những vấn đề này, bước tiếp theo là tiến hành một số lượng lớn các thử nghiệm lâm sàng. Đầu tiên, nội tạng heo sẽ được cấy ghép lên khỉ; tiếp theo, cần tiến hành các thử nghiệm lâm sàng khi thực hiện cấy ghép trên người.
Tuy nhiên, việc thương mại hóa việc cấy ghép dị loại ở heo phải đối mặt với những thách thức về đạo đức và quy định.
Những thách thức về đạo đức và quy định của việc cấy ghép dị loại
Ngay từ đầu, việc cấy ghép dị loại đã đi kèm với những tranh cãi đạo đức liên quan đến quyền riêng tư của người được cấy ghép, phân bổ nguồn lực, quyền động vật, công bằng phân phối, nguy cơ sức khỏe cộng đồng tiềm ẩn đối với con người do retrovirus nội sinh ở heo, và sự chấp nhận của công chúng và tôn giáo đối với việc cấy ghép nội tạng động vật cho người.
Những vấn đề đầu tiên có thể được giải quyết bằng những cải tiến cụ thể và quy định chặt chẽ, nhưng việc cấy ghép dị loại làm tăng nguy cơ mắc bệnh đối với sức khỏe cộng đồng một cách nghiêm trọng. Sự chấp nhận của công chúng đối với việc cấy ghép nội tạng động vật cho người rất khác nhau tùy thuộc vào nền tảng văn hóa và tôn giáo.
Khi những thách thức này trở nên quá khó giải quyết, Trung Quốc, nơi các quy định đạo đức và pháp luật tụt hậu đáng kể so với sự phát triển công nghệ, đã cung cấp một cơ hội. Các nghiên cứu liên quan sau đó đã được chuyển đến Trung Quốc để tiếp tục công trình nghiên cứu này.
Năm 2017, bà Dương Lộ Hạm và ông Church đã cùng nhau sáng lập công ty Công nghệ Sinh học Khải Hàm ở Trung Quốc, “với sứ mệnh thúc đẩy công nghệ CRISPR để biến cấy ghép dị loại trở thành một thủ thuật y tế thông thường nhằm cung cấp các tế bào, mô và cơ quan có thể cấy ghép ở người an toàn và hiệu quả.” Thời điểm [họ thành lập công ty này] chính là lúc cần bắt đầu các thử nghiệm lâm sàng – một giai đoạn mà việc đánh giá đạo đức thường nghiêm ngặt hơn so với chỉ trong giai đoạn nghiên cứu.
Năm 2019, bà Dương Lộ Hạm nói với Tân Hoa Xã, “Những tiến bộ công nghệ thường đi trước các quy định, chuẩn mực đạo đức và nhận thức của công chúng. Với tư cách là các nhà nghiên cứu và những người khiến công nghệ trở thành điều có thể, chúng tôi có trách nhiệm suy nghĩ thấu đáo về những vấn đề này và chia sẻ logic lối suy nghĩ của chúng tôi với công chúng.”
Bà tuyên bố thêm, “Tất cả những tiến bộ công nghệ, liệu chúng có thể được áp dụng cho một số tình huống nhất định hay không và chúng có thể được áp dụng trong những trường hợp nào, phải được khám phá liên tục để phát triển một khuôn khổ hữu ích mà sẽ thực sự thúc đẩy công nghệ để thay đổi xã hội.”
Hiện tại, quy định đạo đức toàn cầu của công nghệ sinh học mới, chẳng hạn như cấy ghép dị loại, nói chung đang phát triển không theo kịp sự phát triển công nghệ.
Tuy nhiên, so với hoạt động đánh giá đạo đức hầu như không tồn tại và không rõ ràng của Trung Quốc, các quy định pháp lý và giám sát đạo đức tương ứng ở Hoa Kỳ tương đối nghiêm ngặt. Trong các lĩnh vực mà các quy định vẫn chưa bắt kịp, nghiên cứu và phát triển của phương Tây thường cố gắng không đụng chạm đến các chủ đề gây tranh cãi nhiều về mặt đạo đức.
Ví dụ, thử nghiệm lâm sàng đầu tiên đối với trẻ sơ sinh được chỉnh sửa gene miễn dịch với AIDS (HIV) do nhóm của khoa học gia Trung Quốc Hạ Kiến Khuê (He Jiankui) thực hiện hồi năm 2018 đã bị cả cộng đồng phẫu thuật Trung Quốc và quốc tế lên án khi thử nghiệm này được công bố – không phải vì công nghệ của ông này mà vì các vấn đề đạo đức rõ ràng liên quan.
122 khoa học gia Trung Quốc ký một bức thư ngỏ để phản đối nghiên cứu của ông Hạ đã chỉ trích việc đánh giá đạo đức của Trung Cộng đối với nghiên cứu y sinh là một “trò giả dối.”
Trên thực tế, Trung Cộng đã khai triển “Đánh giá Đạo đức về Nghiên cứu Y sinh Liên quan đến Con người” vào ngày 01/12/2016. Các yêu cầu khái quát về nhân quyền và đạo đức sinh học được liệt kê trong đó về cơ bản là bản sao của Tuyên bố chung của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hiệp Quốc về Đạo đức Sinh học và Nhân quyền, được đưa ra vào năm 2005.
Không giống như các quy định về chỉnh sửa gene của Hoa Kỳ vốn bắt nguồn từ Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA), đánh giá đạo đức y sinh của Trung Cộng được thực hiện và thông qua bởi Ủy ban Kế hoạch hóa Gia đình và Sức khỏe Quốc gia của Trung Cộng, cũng là cơ quan đã sát hại hàng trăm triệu em bé còn trong bào thai ở Trung Quốc trong 40 năm qua thông qua chính sách một con gây tranh cãi.
Vào ngày 15/12/2020, FDA đã phê chuẩn Heo GalSafe, được biến đổi gene để loại bỏ đường alpha-gal, để sử dụng trong dược phẩm y tế, cấy ghép mô cơ thể và cơ quan nội tạng, cũng như thực phẩm.
Tuy nhiên, FDA cũng nhấn mạnh, “Điều quan trọng cần lưu ý là những con heo này chưa được đánh giá để sử dụng làm sản phẩm cấy ghép dị loại cho việc cấy ghép vào đối tượng là con người. Các nhà phát triển của bất kỳ sản phẩm y tế nào cho người như vậy trước tiên phải gửi đơn đăng ký và được FDA chấp thuận trước khi các sản phẩm này có thể được sử dụng trong y học cho con người.”
‘Xưởng’ sản xuất heo biến đổi gene được thành lập ở Tứ Xuyên, Trung Quốc
Trong khi công ty Công nghệ Sinh học Khải Hàm chỉ mới bắt đầu thử nghiệm lâm sàng, thì hồi tháng 06/2020, công ty Clonorgan Biotechnology ở tỉnh Tứ Xuyên đã thành lập địa điểm thử nghiệm heo biến đổi gene đầu tiên của Trung Quốc.
Địa điểm này có tổng diện tích khoảng 6.67 ha. Giai đoạn một với diện tích khoảng 0.7 ha đã hoàn thành, bao gồm các khu chức năng khác nhau như phòng gây giống và giải phẫu heo, phòng thí nghiệm, v.v. “Đây là cơ sở xét nghiệm tiêu chuẩn cao cho heo phục vụ cho mục đích y tế, cũng như xưởng sản xuất nội tạng,” theo một báo cáo của Nhật báo Tứ Xuyên được xuất bản vào ngày 15/09/2020.
Hiện cơ sở này có hơn 200 con heo với hơn 10 loại biến đổi gene.
Báo cáo này cho biết: “Vài ngày trước, một lô heo phục vụ cho mục đích y tế đã được chuyển từ cơ sở này đến một bệnh viện nhất định tại Học viện Khoa học Y tế Trung Quốc để sử dụng cho nghiên cứu cấy ghép tim.”
Ông Phan Đăng Khoa (Pan Dengke), người sáng lập công ty Clonorgan Biotechnology, cho biết rằng loại hình nhà xưởng sản xuất heo biến đổi gene quy mô này có thể bảo đảm đủ nguồn cung cấp cho cấy ghép dị loại, đồng thời giá thành rẻ hơn nội tạng người.
Ông Phan nói với Nhật báo Tứ Xuyên hồi tháng 12/2020, “Các ca cấy ghép nội tạng người có giá 300,000-400,000 nhân dân tệ (47,000-62,000 USD), trong khi giá cấy ghép dị loại chắc chắn sẽ thấp hơn thế.”
Năm 2019, nhóm của ông Phan đã cấy ghép thận của những con heo biến đổi gen vào những con khỉ Rhesus và giữ cho những con khỉ này sống trong 32 ngày trong khi sử dụng thuốc ức chế miễn dịch lâm sàng ở người. Ông Phan cho biết điều này đã lập kỷ lục thế giới về thời gian sống sót lâu nhất của một ca ghép thận dị thân trong cùng điều kiện.
Theo ông Phan, heo được chọn làm nguồn cấy ghép nội tạng người thay vì khỉ vì nội tạng của heo có kích thước và chức năng tương tự như nội tạng người, đồng thời heo có chu kỳ sinh sản ngắn và tỷ lệ sinh sản cao.
Một lý do khác là nếu so với các loài khỉ và đười ươi thông minh hơn, thì heo có ít vấn đề đạo đức hơn đối với quyền động vật và không có vấn đề gì về việc bảo vệ các loài động vật có nguy cơ tuyệt chủng, v.v. Người Trung Quốc chủ yếu ăn thịt heo, [nên họ] chấp nhận việc giết mổ heo và sử dụng nội tạng heo hơn là người ở các nước phương Tây.
Tuy nhiên, ông Phan có thể đã bỏ qua một thực tế rằng văn hóa truyền thống Trung Quốc có rất nhiều điều để nói về linh hồn con người, và những gì mà một trái tim cấy ghép có thể mang lại cho con người có thể không đơn giản như một loại virus.
Sự ủng hộ của Trung Cộng
Bất chấp vô số tranh cãi xung quanh việc cấy ghép dị loại, Trung Cộng vẫn thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ.
Ví dụ, ngoài hỗ trợ tài chính và quảng bá công khai trên các phương tiện truyền thông của Trung Cộng, bà Dương Lộ Hạm hồi tháng 03/2017 còn được chọn là một trong Những Nhà Lãnh Đạo Trẻ Toàn Cầu năm 2017 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới, và được đưa vào danh sách “Những Người Phụ Nữ có Ảnh Hưởng Nhất trong Kinh Doanh của Trung Quốc năm 2020 (Danh Sách Tương Lai)” của tạp chí Fortune, với chức danh của bà được liệt kê là đồng sáng lập và giám đốc khoa học của eGenesis.
Trong khi đó, các dự án mà ông Phan Đăng Khoa tham dự đều được tài trợ bởi các quỹ chính thức quan trọng của Trung Cộng, bao gồm Kế hoạch Phát triển và Nghiên cứu Cơ bản Trọng điểm Quốc gia, Chương trình Nghiên cứu và Phát triển Công nghệ Cao Quốc gia và Quỹ Khoa học Tự nhiên Bắc Kinh, để nhân bản, chuyển đổi gene heo và nghiên cứu tế bào gốc phôi.
Công ty Công nghệ Sinh học Khải Hàm ở Hàng Châu là một công ty chị em của công ty eGenesis. Vào ngày 29/03/2021, công ty này đã huy động được thêm 67 triệu USD trong vòng gọi vốn Series A++ với sự tham gia của các nhà đầu tư chiến lược bao gồm Lilly Asia Ventures và Matrix Partners China, cũng như các cổ đông hiện hữu là Sequoia Capital và China Merchants Bank International. Tổng số tiền tài trợ tích lũy của vòng gọi vốn Series A này đã vượt quá 100 triệu USD.
Do Jennifer Bateman và Jennifer Zeng thực hiện
Nguyễn Lê biên dịch
Quý vị tham khảo bản gốc tại The Epoch Times
Xem thêm:
